Dovengemeenschap op Bonaire
‘Ik sta stil bij de dovengemeenschap op Bonaire en hoe corona ervoor zorgde dat er meer aandacht kwam voor deze groep.
‘Het coronagebaar begreep hij eerst niet’
Als enige beëdigde gebarentolk op Bonaire werd ik gevraagd om tijdens de persconferenties live te tolken voor dove mensen. Eerst in het Nederlands, later ook in het Papiaments.
De uitdaging om de dovengemeenschap te informeren was groot, want de meesten snapten niet zo goed wat er gebeurde of waarom ze binnen moesten blijven. Tijdens corona ging mijn werk gewoon door, zo tolkte ik bij de huisarts of bij 10-minutengesprekken op school.
De toespraken van de gezaghebber tolkte ik vaak opnieuw bij dove mensen thuis, zodat ze meer tijd hadden om alles te begrijpen.
Het officiële gebaar voor corona is een combinatie van het gebaar voor longen en virus. Er was een dove meneer, met laag taalniveau, die het coronagebaar maar niet begreep. Voor hem gebruikte ik het gebaar voor ‘mondkapje’, met duim en wijsvinger zet je van links naar rechts een mondkapje voor je mond. Dat was voor hem veel visueler.
Voor de term ‘gezaghebber’ bestond geen gebaar. Ik heb samen met deze meneer het gebaar bedacht, hij vertelde me namelijk altijd dat hij me had zien tolken bij de persconferentie en dat er een man praatte in de microfoon. Hij deed alsof ‘ie een microfoon voor zijn mond hield en mimede: ‘papapapa.’ Dat werd vanaf dat moment het gebaar voor ‘gezaghebber’!
Op de goede weg
In Bonaire wordt doofheid nog vaak gezien als handicap. Waar voorheen dove mensen met een familielid naar de specialist gingen en er óver ze werd gepraat, kunnen ze nu, met mij als tolk, zelf naar een afspraak. Er wordt mét ze gepraat. Dat vind ik een prachtige ontwikkeling en een mooie stap naar zelfredzaamheid.
De Zorg en Welzijn Groep vergoedt nu ook dertig tolkuren per jaar. En dove mensen zijn ook meegenomen in een groot coachingstraject (woonbegeleiding) voor mensen met een lichte verstandelijke beperking. Door de getolkte persconferenties in de coronatijd is de aandacht voor de dovengemeenschap veel groter geworden. Het was een lastige periode, maar dit is wel een mooie bijkomstigheid.’
Verteller
Esther de Veer (61 jaar)
Tolk Gebarentaal Nederlands en Papiaments
Esther vertelt verder. Luister hieronder mee.
Dovengemeenschap Bonaire
Bonaire had in het begin helemaal
niet zoveel last van de corona,
omdat op het moment dat alle grenzen
dicht moesten waren alle grenzen dicht.
Natuurlijk omdat we maar één manier
hebben om...
...mensen hier naartoe te krijgen
en dat is via vliegen.
Dus toen de grenzen dicht waren
kwam er ook niks meer in of uit.
En was helemaal geen kans meer
en er was nog geen...
besmetting hier en dat heeft heel
lang geduurd.
Ik denk wel een jaar dat we op
acht besmettingen zaten.
Terwijl over de hele wereld alle
besmettingen...
...binnen regenden bleef Bonaire
daar een beetje achter.
Dus we waren er niet zo serieus mee
in het begin,
want op een gegeven moment moet
je wel natuurlijk
als eiland je burgers informeren
zoals dat
netjes heet.
En daar hoor ik de dove en slechthorende
mensen ook bij.
Dus toen heb ik aardig moeten lobbyen
om het voor
elkaar te krijgen dat ik achter
de gezaghebber
mocht staan om de persconferenties
te tolken.
Wat er gebeurde was dat die mondkapjes
op gegeven moment werden geïntroduceerd.
En dove mensen zijn vrij
gezagsgetrouw,
dus als dat de regel is, dan gaan
ze dat doen.
En daar heb ik later wel last van
gehad.
Omdat je als tolk gebarentaal je
mimiek nodig
hebt om goed je gebaren te kunnen
maken.
Mimiek is een heel groot onderdeel
van eigenlijk
van de grammatica van de gebarentaal,
maar andersom ook.
Dus als een dove ging gebaren had
ik het gezicht nodig. En dat heb je sowieso nodig, maar hier...
Heb je dat nog meer nodig.
Omdat bijna elke dove hier heeft
een andere vorm van gebaren.
De één die heeft zelf een heleboel
gebaren bedacht,
de andere is naar school geweest
op Curacao, de...
...anderen naar school geweest
in Suriname.
Sommige mensen hebben maar één
jaar gebarentaal les op school gehad, sommige mensen helemaal niks,
sommige die spreken Nederlands
in het gezin waar ze vandaan komen,
dus die willen Nederlands op m'n
mond zien.
Maar de meesten willen Papiamento
op mijn mond zien.
Maar dan wel de Nederlandse gebarentaal
eronder...
...plakken en dat was technisch
voor mij als tolk gebarentaal
echt wel een uitdaging.
Even tussendoor hier wordt geen
Papiamento gebarentaal gebruikt. Dat bestaat niet.
Hier wordt de Nederlandse Gebarentaal
gebruikt.
De gezaghebber sprak Papiamento.
Ik gebaarde Nederlandse Gebarentaal,
maar mijn mond beeld was Papiamento.
En nou is dat niet zo moeilijk
om met je handen te doen,
maar in je hoofd is het een snelkookpan. Dat gaat alle kanten op.
En ik heb ook wel eens een meneer
meegenomen naar de
live persconferentie om hem te
laten zien wat
het nou is wat hij ziet op zijn
telefoon.
Hier zien mensen dat altijd via
Facebook.
Niet via de televisie kanalen.
En aan zijn gezicht kon ik direct
zien dat hij
veel meer begreep over wat er aan
de hand was
met Corona dan wanneer ik het alleen
maar zou vertellen aan hem in gebaren.
En toen hebben we samen ook een
gebaar bedacht voor het woord gezaghebber,
want dat bestaat niet in de Nederlandse
Gebarentaal.
En hij maakte het gebaar met een
vuist voor zijn mond,
alsof je de microfoon vasthoudt.
En dat was voor hem het gebaar
voor de gezaghebber.
Eigenlijk bedoelde hij die man
die praat
en dat is het gebleven.
Dus dat is eigenlijk hier op Bonaire
het gebaar voor gezaghebber geworden.